Pistolet-garłacz skałkowy z wraka „General Carleton” (W-32)

Numer inwentarza:

CMM/HŻ/3162

Tytuł:

Pistolet-garłacz skałkowy z wraka „General Carleton” (W-32)

Autor:

nieznane

Czas powstania:

przed 1785

Typ obiektu:

broń

Rodzaj:

archeologia

długość:

370 mm całkowita

Właściciel:

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Słowa kluczowe:

militaria, ręczna broń palna

Kolekcja:

broń

Miejsce powstania:

Wielka Brytania

Miejsce pozyskania:

badania podwodne CMM

Materiał:

drewno, stop miedzi

Technika:

rusznikarstwo

Dział:

Historii Żeglugi i Handlu Morskiego

Lokalizacja:

Spichlerze na Ołowiance w Gdańsku, wystawa

Opis:

Pistolet-garłacz skałkowy, tzw. „szturmak”, z lufą o przekroju okrągłym o dł. 234 mm i z lejkowatym wylotem lufy o śr. 23,5 mm. Na końcu, przy komorze prochowej wypukły pierścień, z prawej strony odlew spiłowany lub frezowany, aby zamek skałkowy dobrze przylegał do lufy, w tym też miejscu otwór zapałowy. Po lewej stronie komory prochowej dwa głęboko tłoczone stemple o kształcie owalnym, w których litery „P” i „V” pod koroną, wybite en relief. Brak zamka skałkowego, śrub mocujących zamek, korka z warkoczem oraz listwy mocowanej do kontrblachy, do noszenia broni za pasem lub w olstrach. Łoże z drewna liściastego. Okucie głowicy kolby ze stopu miedzi w kształcie kapturka z wąsem, na wierzchu kapturka otwór do mocowania okucia wkrętem do drewna. Kabłąk spustowy wykonany z wypiłowanego i ukształtowanego płaskownika ze stopu miedzi. Po lewej stronie kontrblacha do mocowania zamka. Na krawędzi kontrblachy, w części tylnej, dodatkowy otwór do mocowania listwy. Po prawej stronie łoża wydrążone wgłębienie do umieszczenia zamka skałkowego, z widocznymi śladami użytkowania. Tuleja obojczyka ze stopu miedzi, ze zdobieniem w formie zgrubienia na krawędziach. Obojczyk drewniany. Jeden z czterech pistoletów skałkowych należących do uzbrojenia osobistego marynarzy ze statku „General Carleton”. Broń ta przystosowana była do strzelania z bliskiej odległości grubym ołowianym śrutem bądź innymi siekańcami, przydatna zwłaszcza przy abordażu oraz do odpierania ataku abordażowego nieprzyjaciela. Jeden wystrzał z tej broni umożliwiał zranienie lub zabicie kilku przeciwników. Reprezentuje typ broni dość popularnej i lubianej przez osiemnastowiecznych ludzi morza. Zabytek został wydobyty z wraka statku „General Carleton” (W-32). Był to drewniany żaglowiec, który zatonął pod koniec XVIII wieku w rejonie miejscowości Dębki, u ujścia rzeki Piaśnicy do Bałtyku. Wśród rybaków kaszubskich była o nim znana, przekazywana ustnie relacja. Próba jej potwierdzenia podjęta została przez dr. Michała Woźniewskiego, którego poszukiwania doprowadziły do lokalizacji wraka. O odkryciu zostało powiadomione CMM, gdzie wrak został oznaczony symbolem W-32. W rezultacie podwodnych badań archeologicznych prowadzonych na wraku wydobyto wiele różnorodnych, zabytkowych przedmiotów. Niektóre obiekty przetrwały w dobrym stanie zachowania (np. pozostałości ubrań) dlatego, że w wyniku katastrofy statku rozlał się przewożony dziegieć, który, zmieszany z innymi substancjami, utworzył naturalną warstwę izolującą przed wodą morską. Jednym z pierwszych zabytków wydobytych z wraka był dzwon statku, dzięki któremu zidentyfikowano nazwę, rok oraz miejsce budowy jednostki. Przeprowadzono też poszukiwania archiwalne w celu odtworzenia jej historii. Zabytki podnoszone z wraka rejestrowano w polowej księdze wpływów muzealiów. Łącznie podczas eksploracji pozostałości kadłuba zostało wydobytych ponad 775 zabytkowych przedmiotów. Wśród pozycji inwentarzowych znajdują się elementy takielunku oraz ładunek statku, uzbrojenie, narzędzia bosmańskie i szkutnicze, instrumenty nawigacyjne, sprzęt kuchenno-stołowy, ubrania żeglarskie i rzeczy osobiste marynarzy. Wszystkie przedmioty odkryte na wraku W-32 pochodzą z II połowy XVIII wieku. Charakterystyczne dla Wysp Brytyjskich naczynia, fajki, punce na lufach pistoletów, fragmenty druków w języku angielskim oraz monety pozwalają uznać wrak za pozostałości brytyjskiego statku żaglowego, pływającego w latach 70. i 80. XVIII wieku. Zbudowany w Whitby, na wschodnim wybrzeżu Anglii, był określany tradycyjnie, tak jak inne budowane tutaj statki, mianem węglowca.

Bibliografia:

Czerepak, P., Militaria, w: Ossowski, W. (red.), The General Carleton Shipwreck, 1785. Gdańsk 2008, s. 160-161.