Radionamiernik

Numer inwentarza:

CMM/S/190

Tytuł:

Radionamiernik

Autor:

nieznane

Czas powstania:

1953-1975

Typ obiektu:

urządzenie

Rodzaj:

technika

wysokość:

285 mm

szerokość:

600 mm

grubość:

340 mm

Właściciel:

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Kolekcja:

maszyny i urządzenia, s.s. "Sołdek"

Miejsce pozyskania:

Szczecin, Polska

Materiał:

metal, tworzywo sztuczne

Technika:

przemysł okrętowy, elektrotechnika

Dział:

Oddział Statek-muzeum "Sołdek"

Darczyńca:

Polska Żegluga Morska

Lokalizacja:

Statek-muzeum "Sołdek" w Gdańsku, wystawa

Opis:

Radionamiernik jest przyrządem nawigacyjnym, stanowiącym element łącza radiowego, służącego do określenia pozycji statku w oparciu o sygnał radiowy nadawany z radiolatarni. Wykreślone linie pozycyjne na podstawie odebranego sygnału z trzech radiolatarni wyznaczają pozycję obserwatora w miejscu swojego przecięcia.  Stosowanie radionawigacji zostało wyparte przez znacznie dokładniejszą nawigację satelitarną. Obecnie radiolatarnie wykorzystywane są w celach amatorskich na pasmach krótkofalowych. Nadajniki miały moc od 30 do 200 W i były umieszczone w radiolatarniach (bliskiego i dalekiego zasięgu – powyżej 50 Mm), rozmieszczonych w ściśle określonych pozycjach na lądzie. Każda radiolatarnia nadawała własny sygnał rozpoznawczy, składający się z ciągu liter alfabetu Morse’a oraz długi sygnał przeznaczony do namierzania. Radiolatarnie grupowano w zespoły po trzy. Nadawały one kolejno po sobie na wspólnej fali nośnej. Umożliwiało to nawigatorowi określenie namiarów na trzy radiolatarnie w stosunkowo krótkim czasie.   Radionamiernik składa się z: układu antenowego, urządzenia odbiorczego i wskaźnika. W zależności od sposobu metody odczytu wskazań rozróżniamy radionamierniki akustyczne z wskaźnikiem tarczowym, optyczne z oscyloskopem oraz z odczytem cyfrowym. Zainstalowany na s.s. „Sołdek” radionamiernik należy do grupy radionamierników akustycznych. Tabliczka znamionowa urządzenia ma następującą treść (w cyrylicy): „TYP ARP-50R No B 1.763 / (Rosyjski skrót ARP pochodzi w tłumaczeniu od słów: Automatyczny RadioPelengator) / Pasmo przenoszenia: (kHz) 187,5 - 750,0 / Dokładność ustalenia kierunku radiowego: / w trybie automatycznym +/- 1,0 stopnia do +/- 1,5 stopnia / w trybie słuchowym +/- 0,75 stopnia do +/- 1,0 stopnia / Zasilanie 127V, 50Hz / Cechy konstrukcyjne: goniometr”. Tego typu radionamierniki były instalowane na radzieckich okrętach wojennych w latach 60. dwudziestego wieku (np. na krążowniku śmigłowcowym projektu 1123 w 1967 r.; seria okrętów projektu 1134-A Berkut-A produkowanych w latach 1969-1977). Instalowano je również na polskich jednostkach, jak trałowiec ORP „Bóbr” (projekt 254M z 1957 r.) i ścigaczach okrętów podwodnych projektu 912M (zbudowanych w latach 1970-1972).  Opis fizyczny: Prostopadłościenna skrzynka przymocowana poziomo do ściany. Na wysuwanej płycie czołowej, po lewej stronie duży, kolisty ekran z kołnierzem mocowanym do obudowy 3 śrubami (goniometr). Pod szybą, na okręgu 2 koliste podziałki namiarów od 0 do 360 stopni, wyskalowane co 1 stopień i opisane cyframi arabskimi co 10 stopni. Obrotowa, stożkowa wskazówka z podziałką od -5 stopni do +5 stopni, umieszczona w środku tarczy. Pod ekranem z lewej strony pokrętło nastawienia kursu, po prawej stronie pokrętło naszukiwania namiaru (obracanie goniometru). Obok goniometru tabliczka z informacją w języku rosyjskim. Treść napisu w tłumaczeniu: Uwaga! Przy pracy na zakresie „A” gałka obracania goniometru powinna być wciśnięta. W pobliżu środka płyty czołowej skala i przełącznik zakresu częstotliwości: zakres pierwszy od 187,5 do 375, zakres drugi od 375 do 750, zakres trzeci od 270 do 320. Nad okienkiem skali 2 koliste otwory na lampki sygnalizacyjne (brak). W prawym, górnym rogu płyty czołowej wskaźnik nastrojenia (zbite szkiełko i wgnieciona tabliczka ze skalą i oznaczeniami typu i producenta), przełącznik (Głośnik TLF.-TLG.) i pokrętło regulacji (barwa tonu -10 0 +10). Oznaczenia na wskaźniku nastrojenia: 1964 r., Nr seryjny 5311, M 226/16, Indykator na stroiki. U dołu pokrętła: głośności, głębokości modulacji i strojenia (wzmocnienie odbioru), kwarc (wył./włącz.). Po obu stronach, u góry płyty czołowej 2 duże metalowe uchwyty. Wszystkie oznaczenia w języku rosyjskim. Przewody zasilające doprowadzone w 4 miejscach do górnej części obudowy. Całość wsparta na metalowym stelażu. Malowanie: całość ciemnoszara, pokrętła i tarcze wskaźników czarne, napisy białe.   S.s. „Sołdek” to pierwszy stalowy statek pełnomorski zbudowany w polskich stoczniach po drugiej wojnie światowej. Jest to jednocześnie prototyp serii węglorudowców (częściej nazywanych rudowęglowcami) B30. Armatorem s.s. „Sołdek” była Polska Żegluga Morska, a portem macierzystym Szczecin. Uroczyste podniesienie bandery odbyło się 25 października 1949 roku. Statek odbył 1476 podróży w czasie służby trwającej 31 lat i 65 dni – co stanowi rekord polskiej floty pod względem ilości rejsów z ładunkiem w podanym okresie. W tym czasie przewiózł 3,5 mln ton węgla i rudy żelaza.   Odwiedził 60 portów, głównie w Szwecji i Danii, dowodzony był przez 50 kapitanów. Statek wycofano ze służby 30 grudnia 1980 r. i przekazano na muzeum w dniu 28 kwietnia 1981 roku. 17 lipca 1985 roku s.s. „Sołdek” został udostępniony do zwiedzania jako oddział Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku.

Bibliografia:

Sienicki I., Dzieje statku-muzeum „Sołdek”, Gdańsk 1988. Walaszek M., Radionamierniki [w:] Urządzenia nawigacyjne, praca zbiorowa pod red. Wieńczysława Kona i Teresy Ciesielskiej, Gdynia 1967. Wolańska M., Kostro W., Okrętowe urządzenia nawigacyjne, Gdańsk 1979. Dane dotyczące radionamienika, http://www.maritime.kiev.ua/book1/chpt19.html [2012-10-13 15:40] Węgrocka M., Juściński R., Eksploatacja i dowódcy s.s. „Sołdek” na podstawie zasobu archiwalnego CMM i materiałów prasowych [w:] 25 lat statku-muzeum „Sołdek”. Sympozjum w Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku, 6 listopada 2006 roku, Studia i materiały Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, Gdańsk 2008.