Silnik parowy główny typu ML8

Numer inwentarza:

CMM/S/257

Tytuł:

Silnik parowy główny typu ML8

Autor:

Zakłady Urządzeń Technicznych ZGODA Świętochłowice, zespół Adolfa Polaka (Katedra Elementów Maszyn Politechniki Gdańskiej) w składzie: mgr inż. Tadeusz Gerlach; prof. Adolf Polak; mgr inż. Henryk Więckiewicz; mgr inż. Kazimierz Zygmunt; Alfons Konieczko, Jan Konieczko (Katedra Elementów Maszyn Politechniki Gdańskiej), Apparatebau Roesen & Co. K. G.

Czas powstania:

1951

Typ obiektu:

urządzenie

Rodzaj:

technika

wysokość:

4500 mm

długość:

5100 mm

masa:

45.5 t

masa:

44 t masa silnika suchego

Właściciel:

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Kolekcja:

maszyny i urządzenia, s.s. "Sołdek"

Miejsce powstania:

Świętochłowice, Polska Gdańsk, Polska Bremen, Republika Federalna Niemiec 

Miejsce pozyskania:

Szczecin, Polska

Materiał:

metal

Technika:

przemysł maszynowy

Dział:

Oddział Statek-muzeum "Sołdek"

Darczyńca:

Polska Żegluga Morska

Lokalizacja:

Statek-muzeum "Sołdek" w Gdańsku, wystawa

Opis:

Silnik zaprojektowany przez zespół profesora Adolfa Polaka z Politechniki Gdańskiej, w skład którego wchodzili: mgr inż. Tadeusz Gerlach, mgr inż. Henryk Więckiewicz, mgr inż. Kazimierz Zygmunt oraz Henryk i Alfons Konieczko. Wzorowany był na silniku parowym konstruowanym w 1939 r. dla budowanego wówczas parowca „Olza”. Wyprodukowany w 1951 r. w Zakładach Urządzeń Technicznych „Zgoda” w Świętochłowicach.  Jest to drugi silnik zamontowany na „Sołdku”. Pierwszy uległ awarii podczas rejsu powrotnego z Oxelsund do Szczecina wiosną 1952 roku. „Sołdek”przewoził wówczas rudę żelaza. W trudnych warunkach atmosferycznych nastąpiło silne uderzenie wodne i górna głowica cylindra maszyny wraz ze śrubami mocującymi do bloku cylindra została wyrwana i zniszczona. Po powrocie do portu i rozładowaniu statku dokonano wymiany uszkodzonego silnika. Na „Sołdka” wstawiono silnik tego samego typu, przeznaczony pierwotnie na budowany w Stoczni Gdańskiej rudowęglowiec B30/6 – s.s. „Wieczorek”. Uszkodzony silnik odesłano na gruntowny remont do Zakładów Mechanicznych im. Generała K. Świerczewskiego w Elblągu. Po zakończeniu prac remontowych silnik „Sołdka” został zamontowany na „Wieczorku”. Wskutek tego budowa „Wieczorka” trwała 1849 dni, czyli niemal 9 razy dłużej niż zbudowane w 210 dni statki serii B30 (B30/26 – „Tkvartcheli” i B30/28 – „Malaya Zemlya”). Dla porównania budowa „Sołdka”, który był pierwszym statkiem serii, trwała 567 dni. Pierwszy silnik „Sołdka” nie został zachowany.  Silnik typu ML8, zaworowy, 4-cylindrowy, dwukrotnego rozprężenia, systemu Lentza. Złożony z 2 bliźniaczych silników zestawionych w ten sposób, że cylindry wysokiego ciśnienia znajdują się obok siebie. Silnik jest nawrotny i zaopatrzony w stawidło typu Kluga, sterujące wał rozrządczy z krzywkami. Silnik Lentza charakteryzuje się prostszą budową i nieco większą sprawnością od silników parowych trójprężnych (te ostatnie były instalowane na seryjnych statkach „Liberty” i „Empire” produkowanych w okresie drugiej wojny światowej). W okresie budowy serii B-30 były to bardzo popularne silniki okrętowe. W silniki Lentza typu ML8 wybudowane w Polsce wyposażono tylko serię B-30. Dla kolejnych serii statków budowano w kraju inne typy silników parowych, jak np. silniki parowe tłokowe systemu Christiansen-Maier.   Dane techniczne głównego silnika parowego: liczba cylindrów 4 liczba stopni rozprężenia pary 2 ciśnienie pary dolotowej 14,5 kg/cm2 (1,45 MP) temperatura pary dolotowej 325 st. C (598 K) próżnia w skraplaczu 90-92% (0,0 - 0,008 MP) jednostkowe zużycie pary 5 kg/1 KMeh (6,65 kg/1 kWh) moc efektywna 1300 KMe (960 KW) prędkość obrotowa wału 125 obr/min.  Opis fizyczny: Od góry: pokrywa termiczna z wystającymi 4 niskimi, walcowatymi obudowami zaworów bezpieczeństwa; równolegle 6 wysokich, cylindrycznych obudów zaworów rozrządu, dodatkowo 2 zawory bezpieczeństwa wyprowadzone z pokrywy na przeciwległych końcach – od strony dziobu i rufy. Z tyłu, poniżej główny zawór dolotu pary (od cylindrów), po bokach 2 zawory wylotu pary (do skraplacza). Poziom środkowy: 2 poziome wałki rozrządu z krzywkami działającymi na zawory rozrządu. Na zakończeniach wałków: 2 pionowe drążki prowadzące do wału rozrządczego. Poniżej: zgrupowane po 3 sprężyny dolnych zaworów. Po lewej stronie zamontowane pionowo 3 skrzynki lubrykatorów, po prawej 2 lubrykatory. Obudowa cylindrów spoczywa od tyłu na ramie silnika, a od przodu oparta jest 4 kolumnami. Od strony rufy, po lewej burcie masywny skraplacz, obok skraplacz pomocniczy. Przez płyty denne cylindrów WC i NC poprzez dławice przeprowadzone są 4 trzony tłoków, połączone krzyżulcem z korbowodami, które działają na wał korbowy osadzony na 6 łożyskach. Poziom dolny: pośrodku – koło manewrowe osadzone na śrubie, po której przesuwają się wodzidła działające na tarcze mimośrodów, zainstalowane na wale korbowym. Po prawej stronie koła manewrowego pokrętło zaworu dolotu pary. Nad kołem pokrętło i drążek połączony ze skraplaczem. Po bokach pokrętła odwodnienia rozrządu pary i cylindrów. Z lewej strony dźwignia „dress” (sztormklapy) – regulująca obroty maszyny w czasie sztormu. Nad pokrętłem dolotu pary tablica z 6 manometrami.  Od frontu, stanowisko manewrowe, w jego centrum, nad kołem manewrowym tabliczka maszynowa: „MASZYNA PAROWA Typ ML 8 a No FABR. 2509. GORNOSL. ZAKŁ. BUDOWY MASZYN ZGODA SWIETOCHŁOWICE. ILOSC CYLINDR 4 WYMIARY CYLINDROW 370x800/800 CISNIENIE ROBOCZE 15 ATU TEMPERAT. PARY 325 c PROŻNIA 92% MOC 1300 KM OBROTY 125/MIN ROK BUDOWY 1951, ZNAK NADZORU”. Od frontu na silniku zamontowanych pięć skrzynek lubrykatorów (urządzeń zapewniających smarowanie części ruchomych silników, pomp) systemu Guetzner (3 po lewej i 2 po prawej), wyprodukowanych przez Apparatebau Roesen & Co. K.G. w Bremen (Typ EX X i EZ VI, o numerach seryjnych: 17178, 16007, 17180, 16006, jeden numer nieczytelny).  S.s. „Sołdek” to pierwszy stalowy statek pełnomorski zbudowany w polskich stoczniach po drugiej wojnie światowej. Jest to jednocześnie prototyp serii węglorudowców (częściej nazywanych rudowęglowcami) B30. Armatorem s.s. „Sołdek” była Polska Żegluga Morska, a portem macierzystym Szczecin. Uroczyste podniesienie bandery odbyło się 25 października 1949 roku. Statek odbył 1476 podróży w czasie służby trwającej 31 lat i 65 dni – co stanowi rekord polskiej floty pod względem ilości rejsów z ładunkiem w podanym okresie. W tym czasie przewiózł 3,5 mln ton węgla i rudy żelaza. Odwiedził 60 portów, głównie w Szwecji i Danii, dowodzony był przez 50 kapitanów. Statek wycofano ze służby 30 grudnia 1980 r. i przekazano na muzeum w dniu 28 kwietnia 1981 roku. 17 lipca 1985 roku s.s. „Sołdek” został udostępniony do zwiedzania jako oddział Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku. 

Bibliografia:

Sienicki I., Dzieje statku-muzeum „Sołdek”, Gdańsk 1988. Frąckowiak M., Głos w dyskusji: O wykonaniu pierwszego zamówienia przez polski przemysł okrętowy, [w:] „Sołdek” pod biało-czerwoną banderą. Sympozjum w Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku 26 października 2009 roku, Studia i materiały Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, Gdańsk 2011. Urbański P., Dwa wieki napędu mechanicznego statków, Gdańsk 1997. Darski S., Dobromirski W., Elementy techniki statku morskiego, Łódź-Warszawa 1957. Huras B., Serce „Sołdka” [w:] Zaczęło się od „Sołdka”. Sympozjum w Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku, 6 listopada 2008 roku, Studia i materiały Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, Gdańsk 2009. Węgrocka M., Juściński R., Eksploatacja i dowódcy s.s. „Sołdek” na podstawie zasobu archiwalnego CMM i materiałów prasowych [w:] 25 lat statku-muzeum „Sołdek”. Sympozjum w Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku, 6 listopada 2006 roku, Studia i materiały Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, Gdańsk 2008.