Pompa balastowo-zęzowa typu Duplex

Numer inwentarza:

CMM/S/285

Tytuł:

Pompa balastowo-zęzowa typu Duplex

Autor:

Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych

Czas powstania:

1962

Typ obiektu:

urządzenie

Rodzaj:

technika

wysokość:

1800 mm

szerokość:

937 mm

długość:

1568 mm

masa:

1.24 t

Właściciel:

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Kolekcja:

maszyny i urządzenia, s.s. "Sołdek"

Miejsce powstania:

Gliwice, Polska

Miejsce pozyskania:

Szczecin, Polska

Materiał:

metal

Technika:

przemysł

Dział:

Oddział Statek-muzeum "Sołdek"

Darczyńca:

Polska Żegluga Morska (PŻM)

Lokalizacja:

Statek-muzeum "Sołdek" w Gdańsku, wystawa

Opis:

Pompa balastowo-zęzowa przeznaczona jest do napełniania lub opróżniania zbiorników balastowych oraz wypompowywania cieczy z zęz. Zbiorniki balastowe napełnia się bądź opróżnia w celu wyrównania położenia statku, tak w przypadku przechyłu na jedną z burt bądź zbytniego przegłębienia w kierunku dziobu bądź rufy. Te same rurociągi służą do obu celów, a obsługa instalacji prowadzona jest w siłowni okrętowej. Denne zbiorniki balastowe napełniane są wodą morską przez zalanie, natomiast wszystkie zbiorniki balastowe powyżej linii wody napełniane są przez pompę balastową. S.s. „Sołdek” jest wyposażony w zbiorniki balastowe w dnie podwójnym oraz zbiorniki szczytowe w ładowniach i w skrajniku dziobowym. Zgodnie z zaleceniami, szczytowe zbiorniki balastowe powinny być napełniane podczas przewozu rudy (której objętościowo było mniej niż węgla), w celu przesunięcia środka ciężkości statku. Ponadto pompa mogła służyć jako przeciwpożarowa.  Pompa typu Duplex to pompa o napędzie parowym, pionowa, dwutłokowa, dwustronnego działania.  Jest to pompa zainstalowana w miejsce starszej pompy Duplex, zaprojektowanej przez Centralne Biuro Konstrukcji Maszynowych w Bytomiu pod kierunkiem mgr. inż. Jana Miodyńskiego i wykonanej w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych.  Pompa zbudowana w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych. Pompa typu U/S - tłokowa parowa, pionowa, uniwersalna, wodno-olejowa, mogła służyć do przetłaczania: wody morskiej, wody słodkiej i cieczy oleistych o niewysokiej lepkości E(50)= 5-7, w szczególności olejów maszynowych i turbinowych. Typoszereg pomp U/S: 9U/5S, 30U/16S, 50U/28S, 80U/44S, 200U/110S. Jako główne zalety pompy pionowej typu „Duplex” należy wskazać wyeliminowanie znacznej zmienności wydajności pracy pompy tłokowej oraz, dzięki pionowej budowie, ograniczenie zajmowanej powierzchni w maszynowni okrętowej.  W karcie technicznej podano następujące parametry:  Pompa: wydajność Q do 5 stopni lepkości E: 80 m3/h, wydajność Q w zakresie 5-7 stopni lepkości E: 44 m3/h; liczba skoków n(dh) do 5 stopni lepkości E: 53 skok/min, liczba skoków n(dh) w zakresie 5-7 stopni lepkości E: 30 skok/min; maks. manom. wys. ssania H(s dop): 3 m sł. w.; manometr. wys. podnoszenia H(man) do 5 stopni lepkości E: 80 m sł. w.; manometr. wys. podnoszenia H(man) w zakresie 5-7 stopni lepkości E: 50 m sł. w. Napęd: ciśnienie pary dolotowej p(1) do 5 stopni lepkości E: 16 kg/cm2; ciśnienie pary dolotowej p(1) w zakresie 5-7 stopni lepkości E: 11,5 kg/cm2; ciśnienie pary wylotowej p(2): 1,5-2 kg/cm2; temp. pary dolotowej t(1): 220 stopni Celsjusza; ciężar pompy 1240 kg.  Tabliczka znamionowa: Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych, Pompa „Duplex” typ 80U/44S, Q= 80/44 m3/h, H= 80/30 - 50 m.sł.w., skok 200 mm, Sk. podw. 53/30 min., Ciśn.par. 15/6,5 - 10,5 atm., D. cyl. par. 200 mm, D. cyl. wod 210 mm, Rok bud 1962, Nr. fabr. 8487, Waga 1240 kG, K.Tech [nieczytelne], Tow. klas KJB [częściowo nieczytelne].  Opis fizyczny: Ustawiona na fundamencie przy lewej burcie maszynowni (bliżej dziobu). Dwa cylindry wodne połączone od przodu z podwójną komorą zaworową, w jej dolnej części, grube odprowadzenie do instalacji wodnej, po bokach 2 krany. Górna część komory zamknięta 2 klaponami, mocowanymi na obrzeżu 10 śrubami. Lewy klapon z wystającym zamocowaniem przyrządu pomiarowego. Dwa cylindry parowe oparte na 2 kolumnach, pomiędzy nimi pionowy wspornik z prostopadłościenną skrzynką lubrykatora. Pomiędzy kolumnami 2 trzony tłokowe. Skrzynia suwakowa w jednej obudowie z cylindrami. Dwa drążki suwakowe łączą skrzynię z podwójną dźwignią zamocowaną do 2 złącz trzonu tłokowego. Do prawej dźwigni doprowadzone „łamane” połączenie z lubrykatorem. Z boku prawej komory zaworowej duży, pionowy cylindryczny dzwon powietrzny z fajkowatym zamocowaniem (manometru?).  S.s. „Sołdek” to pierwszy stalowy statek pełnomorski zbudowany w polskich stoczniach po drugiej wojnie światowej. Jest to jednocześnie prototyp serii węglorudowców (częściej nazywanych rudowęglowcami) B30. Armatorem s.s. „Sołdek” była Polska Żegluga Morska, a portem macierzystym Szczecin. Uroczyste podniesienie bandery odbyło się 25 października 1949 roku. Statek odbył 1476 podróży w czasie służby trwającej 31 lat i 65 dni – co stanowi rekord polskiej floty pod względem ilości rejsów z ładunkiem w podanym okresie. W tym czasie przewiózł 3,5 mln ton węgla i rudy żelaza. Odwiedził 60 portów, głównie w Szwecji i Danii, dowodzony był przez 50 kapitanów. Statek wycofano ze służby 30 grudnia 1980 r. i przekazano na muzeum w dniu 28 kwietnia 1981 roku. 17 lipca 1985 roku s.s. „Sołdek” został udostępniony do zwiedzania jako oddział Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku.

Bibliografia:

Sienicki I., Dzieje statku-muzeum „Sołdek”, Gdańsk 1988. Górski Z., Perepeczko A., Pompy okrętowe, Gdynia 1993. Czapp W., Gogol K., S.s. „Sołdek” we wspomnieniach jego dowódców [w:] „Sołdek” pod biało-czerwoną banderą. Sympozjum w Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku 26 października 2009 roku, Studia i materiały Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, Gdańsk 2011. Pompy Tłokowe, Parowe, Pionowe, typ „Duplex”, Dokumentacja Techniczno-Ruchowa, Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych, 1959. Węgrocka M., Juściński R., Eksploatacja i dowódcy s.s. „Sołdek” na podstawie zasobu archiwalnego CMM i materiałów prasowych [w:] 25 lat statku-muzeum „Sołdek”. Sympozjum w Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku, 6 listopada 2006 roku, Studia i materiały Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, Gdańsk 2008.