Obraz „Zaślubiny Polski z morzem”

Numer inwentarza:

NMM/SM/3952

Tytuł:

Obraz „Zaślubiny Polski z morzem”

Autor:

Julian Fałat (1853–1929)

Czas powstania:

1920

Wysokość:

130 cm

Szerokość:

260,1 cm

Właściciel:

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Słowa kluczowe:

Zaślubiny Polski z morzem, Puck

Miejsce powstania:

Puck, Toruń

Miejsce pozyskania:

Warszawa

Materiał:

płótno, olej

Technika:

olej

Dział:

Sztuki Marynistycznej

Opis:

Obraz przedstawia uroczystość Zaślubin Polski z morzem 10 lutego 1920. Artysta ukazał na obrazie chwilę, gdy polska flaga wzniosła się na szczyt wysokiego masztu, co powitane zostało salutem z broni palnej. Scenerię uroczystości oddał Julian Fałat z dużą dokładnością, co musiało być nie lada wyczynem, zważywszy, że wybrał ujęcie od strony wód Zatoki Puckiej, a więc odwrotne w stosunku do punktu widzenia, z jakiego sam oglądał ceremonię jako jej uczestnik. Wbrew tej trudności umiejętnie przedstawił tłumy zgromadzone na dwóch krótkich pomostach, ledwie widoczny nad ich głowami szczyt kalenicy daszku nakrywającego kaplicę, w której odprawiana była msza św., maszt z biało-czerwoną flagą. Wyłaniający się w tle prostokątny kształt to zarys pobliskiego hangaru lotniczego. Uroczystość odbyła się na terenie bazy lotnictwa morskiego, założonej przez Niemców na przełomie 1911 i 1912 r. Widoczny na obrazie hangar zbudowano z drewna w 1913 r. Uczestnicy zgromadzeni byli na nabrzeżach flankujących ześlizg dla hydroplanów i na brzegu bezpośrednio przed nim. Kilka miesięcy po uroczystości Zaślubin powstała na tym terenie baza polskiego Lotnictwa Morskiego, przekształcona w 1923 r. w bazę Morskiego Dywizjonu Lotniczego. W oddali po lewej, przy linii horyzontu, widać charakterystyczny zarys puckiej fary. Jedynym elementem, co do którego artysta pozwolił sobie na znaczący rozbrat z realiami, jest pogoda. Wszystkie relacje zgodnie podają, że 10 lutego 1920 w Pucku było pochmurno i nieprzerwanie padał deszcz. Tymczasem na obrazie Juliana Fałata błękitne niebo zdobią obłoki, a cała scena oświetlona jest jasnym, rozproszonym światłem. Cel tego zabiegu wydaje się oczywisty w kontekście ideowej wymowy dzieła: monumentalny obraz miał upamiętniać radosne i ważkie wydarzenie w dziejach narodu, ciężkie szare chmury i zacinający deszcz nie pasowałyby do takiego zamierzenia. Charakter symboliczny mają niewątpliwie sylwetki w wodzie na pierwszym planie, Neptun i Salacja. Identyfikacja Neptuna jest bezsporna dzięki trójzębowi, który dzierży on w dłoni. Towarzyszącą mu postać o bardzo szkicowo nakreślonej sylwetce identyfikować można jako Salację, mityczną małżonkę Neptuna, opiekunkę wód słonych, symbolizującą także urodę morza. Trzecia postać to olbrzymia kałamarnica, która pełni rolę przedstawiciela świata fauny morskiej w orszaku Neptuna. Zadaniem tej grupy jest, jak się wydaje, podkreślenie wagi przedstawionej ceremonii. Obecność istot mitycznych, znanych z kanonu literatury i wielu dzieł sztuki, przenosi przedstawioną uroczystość na płaszczyznę epokowych wydarzeń, które zachowują rangę i ważność niezależnie od upływającego czasu i chwilowych okoliczności.