Dzwon z wraka statku „General Carleton” (W-32)

Numer inwentarza:

CMM/HŻ/3048/A-B

Tytuł:

Dzwon z wraka statku „General Carleton” (W-32)

Autor:

nieznane

Czas powstania:

1777

Typ obiektu:

urządzenie

Rodzaj:

archeologia

wysokość:

547 mm wraz z koroną i jarzmem

średnica:

435 mm

długość:

388 mm serca dzwonu

waga:

68.4 kg

Właściciel:

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Słowa kluczowe:

instrument, ludwisarstwo, rzemiosło odlewnicze

Kolekcja:

dzwony okrętowe

Miejsce powstania:

Whitby, Wielka Brytania

Miejsce pozyskania:

badania podwodne CMM

Materiał:

brąz, drewno

Technika:

odlewnictwo, ciesielstwo

Dział:

Historii Żeglugi i Handlu Morskiego

Lokalizacja:

Spichlerze na Ołowiance w Gdańsku, wystawa

Opis:

Dzwon statkowy, o kształcie odwróconego kielicha, korona złożona z klucza i sześciu kabłąków, czapa wypukła, profilowana. Na szyi dzwonu ujęty w półwałki napis: GENERAL CARLETON OF WHITBY oraz data: 1777. Krawędź pierścienia odsercowego pogrubiona, nad pierścieniem dwa półwałki. Przy pomocy żelaznych prętów zamocowane do korony dzwonu drewniane jarzmo (z jednej strony ubytek drewna). Serce dzwonu, żelazne, kute, zakończone z jednej strony kuliście, zaś z drugiej – hakiem. Nosi ślady korozji. Napis na obiekcie dokumentuje istotne informacje dotyczące dzwonu, a pośrednio także statku, z którego pochodzi; dzięki niemu udało się zidentyfikować nazwę, rok oraz miejsce jego budowy. Idąc za treścią inskrypcji wnioskować można, że nazwa statku związana jest z osobą generała Guya Carltona (1724-1804), który służył w angielskiej armii w Ameryce Północnej. W latach 1775-77 był on gubernatorem Quebecu. Praktyka nadawania jednostkom imion żyjących generałów była wówczas w Królestwie Brytyjskim dość powszechna i nawiązał do niej także właściciel statku, Nathaniel Campion. Zabytek został wydobyty z wraka statku „General Carleton” (W-32). Był to drewniany żaglowiec, który zatonął pod koniec XVIII wieku w rejonie miejscowości Dębki, u ujścia rzeki Piaśnicy do Bałtyku. Wśród rybaków kaszubskich była o nim znana, przekazywana ustnie relacja. Próba jej potwierdzenia podjęta została przez dr. Michała Woźniewskiego, którego poszukiwania doprowadziły do lokalizacji wraka. O odkryciu zostało powiadomione CMM, gdzie wrak został oznaczony symbolem W-32. W rezultacie podwodnych badań archeologicznych prowadzonych na wraku wydobyto wiele różnorodnych, zabytkowych przedmiotów. Niektóre obiekty przetrwały w dobrym stanie zachowania (np. pozostałości ubrań) dlatego, że w wyniku katastrofy statku rozlał się przewożony dziegieć, który, zmieszany z innymi substancjami, utworzył naturalną warstwę izolującą przed wodą morską. Jednym z pierwszych zabytków wydobytych z wraka był dzwon statku, dzięki któremu zidentyfikowano nazwę, rok oraz miejsce budowy jednostki. Przeprowadzono też poszukiwania archiwalne w celu odtworzenia jej historii. Zabytki podnoszone z wraka rejestrowano w polowej księdze wpływów muzealiów. Łącznie podczas eksploracji pozostałości kadłuba zostało wydobytych ponad 775 zabytkowych przedmiotów. Wśród pozycji inwentarzowych znajdują się elementy takielunku oraz ładunek statku, uzbrojenie, narzędzia bosmańskie i szkutnicze, instrumenty nawigacyjne, sprzęt kuchenno-stołowy, ubrania żeglarskie i rzeczy osobiste marynarzy. Wszystkie przedmioty odkryte na wraku W-32 pochodzą z II połowy XVIII wieku. Charakterystyczne dla Wysp Brytyjskich naczynia, fajki, punce na lufach pistoletów, fragmenty druków w języku angielskim oraz monety pozwalają uznać wrak za pozostałości brytyjskiego statku żaglowego, pływającego w latach 70. i 80. XVIII wieku. Zbudowany w Whitby, na wschodnim wybrzeżu Anglii, był określany tradycyjnie, tak jak inne budowane tutaj statki, mianem węglowca.