Model statku wiślanego, tzw. galara

Numer inwentarza:

CMM/ŻŚ/20

Tytuł:

Model statku wiślanego, tzw. galara

Autor:

Paweł Zieliński

Czas powstania:

1966

Typ obiektu:

model

Rodzaj:

technika

wysokość:

36 mm

szerokość:

270 mm

długość:

840 mm

skala:

1:25

Właściciel:

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Słowa kluczowe:

galar, Wisła, spław

Kolekcja:

modele

Miejsce powstania:

Gdańsk, Polska

Miejsce pozyskania:

Gdynia, Polska

Materiał:

drewno

Technika:

modelarstwo rekonstrukcyjne

Dział:

Historii Żeglugi Śródlądowej

Lokalizacja:

Spichlerze na Ołowiance w Gdańsku, wystawa

Opis:

Rozkwit żeglugi spławowej na polskich rzekach w XVI–XVIII w. wpłynął na intensyfikację produkcji szkutniczej, w efekcie której powstały specyficzne typy statków spławowych, dostosowane zarówno do lokalnych warunków (np. licznych mielizn), jak i do przewozu dużych ładunków. Do stosunkowo najprostszych technicznie jednostek, wywodzących się z tratwy, należały komięga i galar. Galar (podobnie jak komięga) był prostą jednostką bezżaglową, mającą kształt wydłużonego prostokąta, o lekko ku górze wzniesionym dziobie i rufie. Dno i burty łączone na styk. Dwa pasy burtowego poszycia, nieco rozchylone na zewnątrz, montowane na styk. Kadłub usztywniały denniki, burty – wręgi. Do sterowania wykorzystywano drygawki. Początkowo galary wykorzystywane były jedynie lokalnie, a do powszechnego użycia weszły pod koniec XVIII w. Spławiano nimi zarówno zboże, jak i sól, wapno, żywność. Początkowo galary (a także komięgi) były w porcie docelowym sprzedawane na drewno. Dopiero w XX w., dzięki holownikom, pływały również w górę rzek. W XIX w. galary funkcjonowały w dwóch odmianach: galar ulanowski i galar krakowski. Krakowski miał do 21 m długości i 8 szerokości. Ładowność: 280–400 korców (4,6–6,5 łasztów). Załoga 6 – 8 osób. Model powstał w ramach prowadzonej przez Muzeum Morskie od 1961 r. modelarskiej rekonstrukcji dawnych statków spławowych. Na podstawie rysunków inwentaryzacyjnych tych jednostek, sporządzonych w 1796 r. na przystani w Krzeszowie nad Sanem przez inżyniera Beneventusa Losy von Losennau, Mieczysław Boczar z Krakowa opracował dla Muzeum Morskiego plany modelarskie. Dzięki nim gdański modelarz Paweł Zieliński do 1973 r. wykonał całą serię modeli statków spławowych z XVIII w. oraz modeli wiślanych statków parowych z XIX i XX w. Kolekcja ta – unikatowa w skali kraju – jest do dziś stale rozbudowywana. Wartość merytoryczną tej kolekcji podwyższa fakt, że Paweł Zieliński sam był marynarzem pływającym na barkach, w związku z czym był w stanie skorygować (na podstawie swego doświadczenia) ewentualne nieścisłości w planach i rysunkach.