Nóż do ostrzenia pił (przyrząd do wyginania zębów piły)

Numer inwentarza:

CMM/ŻŚ/85

Tytuł:

Nóż do ostrzenia pił (przyrząd do wyginania zębów piły)

Autor:

nieznane

Czas powstania:

nieznany

Typ obiektu:

narzędzie

Rodzaj:

Etnografia

długość:

17 cm

długość:

5.5 cm noża

szerokość:

3 cm

Właściciel:

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku

Miejsce powstania:

Nieszawa, Polska

Miejsce pozyskania:

Nieszawa, Polska

Materiał:

stal, drewno

Technika:

obróbka materiałów

Dział:

Historii Żeglugi Śródlądowej

Lokalizacja:

magazyn

Opis:

Kulturę rybaków z nadwiślańskiej Nieszawy uznać można za jeden z ważniejszych czynników kształtujących obraz tradycyjnego rybołówstwa dolnej Wisły w XX w. Jeszcze w latach 50. XX w. Nieszawa była prawdziwym „zagłębiem” rybołówstwa rzecznego; tamtejsi rybacy byli liczni, prężni, kreatywni, mobilni. Często rybacy byli jednocześnie także szkutnikami. Przemieszczając się w dół Wisły, wywarli duży wpływ na szkutnictwo i rybołówstwo regionu. Na przełomie lat 60. i 70. warsztaty nieszawskich szkutników zaczęły zanikać. W dzisiejszej Nieszawie już nikt nie uprawia zawodu rybaka. „Ostatnią zmianę” rybaków stanowiły całe klany rodzinne i pojedynczy rybacy, m.in.: Tołodziecki z synami – Mieczysławem i Władysławem, bracia Latopolscy – Henryk, Władysław, Czesław, Stanisław, Stefan i Zygmunt i wielu, wielu innych. Rybacy samodzielnie stalowali sieci, słępiki, budowali łódki i wykonywali oprzyrządowanie: wiosła, podjazdki, sadze. W 1980 r., w trakcie badań terenowych, do Władysława Tołodzieckiego dotarł pracownik CMM Jerzy Litwin (dzisiejszy dyrektor instytucji). W ostatnim momencie udało mu się zabezpieczyć szereg narzędzi wykorzystywanych przez rodzinę Tołodzieckich do łowienia ryb i budowy łodzi. Nóż do ostrzenia pił z warsztatu W. Tołodzieckiego Żelazny, o kształcie lancetowatym, z sześcioma „szczerbami” o różnej głębokości (od 0,4 cm do 0,9 cm) i regularnym przekroju, wpasowany w drewniany, wyprofilowany trzonek, u nasady wzmocniony pierścieniem z mosiężnej blaszki. Narzędzie wykorzystywane do ostrzenia pił w warsztatach szkutniczych.

Bibliografia:

Artur Trapszyc, Rybacy nieszawscy i ich łodzie na pomorskim odcinku Wisły (Świecie–Grudziądz). Materiały do dziejów tradycyjnego rybołówstwa i szkutnictwa wiślanego w wieku XX, Rocznik Muzeum Etnograficznego w Toruniu, t. III, Toruń 2007, s. 7–21; Krystyna Wasilkowska-Frelichowska, Wisła, przeprawa i rybacy, dostępny w Internecie: http://tmn.nieszawa.prv.pl/wisla_przeprawa_i_rybacy.html [dostęp 9.10.2012]